نگاهی به دستاوردهای فرهنگی انقلاب اسلامی | حوزه عصر انقلاب؛ پرچمدار تمدن سازی اسلامی

به گزارش سرویس سیاسی خبرگزاری رسا، انقلاب اسلامی ایران به عنوان یکی از مهم‌ترین انقلاب های قرن اخیر توانست مناسبات سیاسی، فرهنگی و اجتماعی جهان را دچار تغییر کند و الگویی جدید از مدیریت جامعه بر مبنای دین را ارائه داده و به جهان عرضه کند.

با توجه به اهمیت رکن فرهنگ در شکل گیری انقلاب اسلامی، می توان گفت انقلاب اسلامی ایران انقلابی فرهنگی بود که با حاکم کردن فرهنگ دین و ارزش های الهی توانست نوع جدیدی از مناسبات مدیریتی جامعه بر مبنای دستورات الهی و حاکمیت اسلام را ارائه دهد.

چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی ایران مجالی را فراهم کرده است تا به همین مناسبت دستاوردهای فرهنگی انقلاب را مورد بررسی قرار داده و مقایسه ای میان اوضاع فرهنگی ایران پیش از انقلاب و پس از آن داشته باشیم.

فرهنگ؛ عامل حیات و ممات ملت

فرهنگ را می توان اساس هویت و عامل حیات و ممات یک ملت که مهم‌ترین نقش را در شکل گیری شخصیت و موجودیت یک ملت و تمدن آن دارد، دانست.

انقلاب اسلامی ایران را باید نقطه عطفی در احیای فرهنگ دینی در عصر حاضر دانست که حاصل آن تشکیل جامعه ای مستقل و رها از وابستگی های فکری و فرهنگی به بلوک شرق و غرب بود که با تکیه بر فرهنگ اصیل و ناب اسلامی، به بازیابی و بازسازی هویت دینی جامعه پرداخت.

با اندک توجهی به اوضاع فرهنگی ایران در عصر پهلوی می توان به این نتیجه رسید که وابستگی فرهنگی به  تمدن غرب و مظاهر آن، بیگانه ساختن و جدا کردن مردم از هویت اسلامی، جایگزینی فرهنگ های وارداتی غرب به جای فرهنگ بومی و اسلامی مردم، اشاعه فحشا و ترویج بی بند و باری های اخلاقی و تلاش در جهت حاکم کردن فرهنگ ابتذال در جامعه، بازگشت به سنت های مذموم و ناپسند باستان گرایی الحادی و مقابله با ارزش های اسلامی و فعالیت های دینی را می توان از موضوعات مورد توجه در آن دوران دانست.

انقلاب اسلامی ایران که اساس خود را بر حاکم کردن ارزش های الهی و ترویج فرهنگ دینی به پرچمداری فقیهی مجتهد و مجاهد بنیان نهاده بود، احیای فرهنگ دینی و هویت اسلامی و ارزشی مردم ایران را در دستور کار خود قرار داد و به مقابله با فرهنگ منحط غربی و مظاهر آن پرداخت.

بر همين اساس در قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران نيز به برخي اهداف فرهنگي نظام از جمله « ايجاد محيط مساعد براي رشد فضايل اخلاقي بر اساس ايمان و تقوا و مبارزه با کليه مظاهر فساد و تباهي»، « بالا بردن سطح آگاهي هاي عمومي در همه زمينه ها با استفاده صحيح از مطبوعات و رسانه هاي گروهي و وسايل ديگر» و « تقويت روح تحقيق و ابتکار، تأمين آزادي هاي سياسي و اجتماعي ، توسعه وتحکيم برادري اسلامي و تعاون عمومي بين مردم» توسط دولت تأکید شده است.

در حقیقت همانگونه که نظریه پردازان غربی سطح اصلی مواجهه ایران اسلامی با نظام غرب را مبتنی بر مواجهات فرهنگی دانسته اند و هانتینگتون نظریه پرداز غربی می گوید: «تقابل اصلی آینده جوامع بیشتری بر خورد فرهنگ اسلامی و فرهنگ غربی است»، اغلب مواجهات دشمن با نظام اسلامی نیز در حوزه فرهنگ و تهاجم فرهنگی است و به همین منظور نیز حوزه فرهنگ از اهمیت ویژه ای در انقلاب برخوردار است.

حاکمیت فرهنگ الهی؛ دستاورد بزرگ انقلاب

همانگونه که پیشتر اشاره شد، انقلاب اسلامی ایران با شعار دین و با هدف جایگزینی فرهنگ اصیل دینی به جای فرهنگ منحط غربی به پیروزی رسید و احیای فرهنگ دینی را در دستور کار خود قرار داد.

حجت الاسلام نصر الله پژمانفر نماینده مردم مشهد در مجلس شورای اسلامی و نایب رییس کمیسیون فرهنگی مجلس در این باره می گوید:« فرهنگ اصیل اسلامی که توسط انقلاب اسلامی در جامعه اجرا شد، تأثیرات فراوانی را نه تنها در کشور و منطقه بلکه در دنیا ایجاد کرد و امروز گفتمان انقلاب و اسلام ناب با تکیه بر فرهنگ اصیل اسلامی، با جدیت در تمام دنیا به عنوان گفتمانی جدی مطرح است و پرچمدار پاسخگویی به نیازهای فرهنگی مردم و مقابله با مظاهر فرهنگ غربی است»

وی می افزاید:« در این راستا اتفاقات خوبی افتاده و پرچمداری این حرکت را امام و رهبر انقلاب برعهده داشته اند و نامه هایی که رهبر انقلاب به جوانان کشورهای اروپایی و دنیا داده اند خود یک شاهد مثال در پیشروی و توسعه این گفتمان فرهنگی در بخش های مختلف دنیا است»

حجت الاسلام والمسلمین محمدحسن نبوی معاون تبلیغ و آموزش‌های کاربردی حوزه علمیه قم تغییر معادلات جهانی را از دستاوردهای فرهنگی انقلاب اسلامی دانسته و تصریح می کند:« یکی از دستاوردهای مهم انقلاب اسلامی این بود که با وجود تفکر سرمایه‌داری و مارکسیستی توانست مسأله دین را در معادلات سیاسی جهان مطرح کند.»

وی می افزاید:« در میان جنگ قدرت‌ها، امام خمینی(ره) با طرح ایده دینی و  با سردادن ندای «آمریکا هیچ غلطی نمی‌تواند بکند» توانست معادلات را برهم بزند و به جهانیان بیاموزد که هر ملتی می‌تواند بر اساس ایده‌های خود عمل کند.»

در حقیقت استقلال فرهنگی و سیاسی و تکیه بر ارزش های الهی و دینی و رهایی از زیر یوغ فرهنگ منحط غربی و مظاهر آن را می توان مهم‌ترین دستاوردهای فرهنگی انقلاب اسلامی دانست.

رشد معنویت؛ دستاورد شگرف انقلاب اسلامی

رشد اخلاق و معنویت در جامعه اسلامی را می توان از مهم‌ترین دستاوردهای انقلاب اسلامی در حوزه فرهنگ دانست.

تربیت نسلی از جوانان مؤمن و معتقد که بزرگترین دفاع ارزشی و معنوی و آرمانی را در نبرد هشت ساله جبهه حق با قدرت های شیطانی رقم زدند از دستاوردهای بی بدیل فرهنگی و معنوی انقلاب اسلامی است.

تقویت ایمان وتقوا و ایجاد روحیه ایثار و شهادت در میان لایه های مختلف جامعه به ویژه جوانان که حاصل آن تقدیم صدها هزار شهید گلگون کفن به انقلاب اسلامی است را می توان از مهم‌ترین دستاوردهای معنوی و اخلاقی انقلاب دانست.

افزایش فعالیت هیئات مذهبی یکی دیگر از برکات انقلاب است در حالی که پیش از انقلاب و در برهه ای عزاداری محرم ممنوع و فرمان تعطیلی هیئات مذهبی و فعالیت های فرهنگی دینی از سوی رژیم پهلوی ابلاغ و اجرا شد.

برگزاری مراسم اعتکاف در مساجد، مدارس و دانشگاه ها بگونه ای که در سال 91 بیش از 750 هزار نفر در این مراسم عبادی و معنوی شرکت کردند نمونه بارزی از تحول معنوی در جامعه به‌شمار می‌رود و این مورد نمونه‌ای است که قبلاً هرگز در کشور مصداق نداشته است.

راه اندازی حج دانش‌آموزی و دانشجویی و اعزام سالانه ده ها هزار نفر به سرزمین وحی، توسعه فعالیت های تربیتی در مدارس و آشنا ساختن دانش آموزان و دانشجویان با مسائل تربیتی و اخلاقی و معنوی و فراهم کردن زمینه رشد معنوی و اخلاقی جامعه از دیگر دستاوردهای انقلاب اسلامی در این بخش است.

حوزه علمیه پس از انقلاب، پرچمدار تمدن سازی اسلامی

حوزه های علمیه تشیع در طول تاریخ محل تربیت عالمان و بزرگان دینی بوده اند و گسترش فعالیت های این نهاد علمی و معنوی  در هر دوره ای توانسته اثرات مهمی بر پیشرفت جامعه اسلامی بگذارد.

توسعه و گسترش حوزه های علمیه پس از انقلاب اسلامی را می توان از دستاوردهای مهم انقلاب دانست بگونه ای که تعداد مدارس علمیه که از 50 عدد تجاوز نمی کرد، امروز به بیش از 500 مدرسه رسیده است و تعداد طلابی که در این مدارس علمیه به فراگیری علوم دینی مشغول هستند که در پیش از انقلاب شاید به چند هزار نفر می رسید، هم اکنون به بیش از 300 هزار نفر رسیده است و این در حالی است که ده ها هزار نفر از شیعیان و مسلمانان جهان نیز در قم مشغول به فراگیری علوم اسلامی هستند و شعب دانشگاه جامعة المصطفی العالمیه در ده ها کشور پذیرای علاقمندان به معارف اسلام و اهل بیت(ع) هستند و این در حالی است که پیش از انقلاب، رژیم ستمشاهی تمام تلاش خود را در این راستا معطوف کرده بود که فعالیت های حوزه علمیه را محدود کرده و بارها به مقابله با علما، بزرگان و طلاب پرداخت و وقایع دردناک فیضیه و مسائلی از این قبیل نیز در خاطره تاریخ به عنوان نماد مخالفت شاه مخلوع با دین و حوزه های علمیه باقی مانده است.

فرهنگ و هنر در عصر انقلاب

با اندکی مداقه در تاریخ پیش از انقلاب می توان به وضوح مشاهده کرد که فرهنگ و هنر در آن دوران به ابزاری برای اجرای فرهنگ منحط غربی و به مظهر ابتذال تبدیل شده بود و سینما، تلویزیون، مجلات و روزنامه ها که باید ابزاری در جهت آگاهی بخشی به مردم می بود، به ابزار اشاعه فحشا و ابتذال مبدل شدند و لذا پس از پیروزی انقلاب، با توجه به اهمیت حوزه فرهنگ و هنر و رسانه، این ابزارها از مظاهر وابستگی فرهنگی پاک شده و در اختیار اهداف انقلاب و فرهنگ اسلامی و دینی در آمدند.

توسعه و افزايش شبكه هاي تلويزيوني و راديويي جمهوري اسلامي در داخل كشور و فراتر از مرزها، احداث و توسعه فرهنگسراها و مراكز فرهنگي و هنري، برگزاري ده ها نمايشگاه داخلي و بين المللي كتاب، ارتقای بينش و آگاهي‌هاي عمومی و اجتماعی در سطح جامعه با بهره گیری از ابزار هنر، فرهنگ و رسانه از مهمترين گام‌هاي فرهنگي جمهوري اسلامي به شمار مي روند و رسانه‌های گروهی اعم از صدا و سیما، روزنامه ها، مجلات و حتی سینما، تئاتر و سایر وسایل هنری فرهنگی در جهت رشد فرهنگ جامعه اسلامی به کار گرفته شدند.

توجه به فرهنگ عفاف و حجاب در جامعه در مقابل تلاش ها براي اشاعه فرهنگ برهنگي قبل از انقلاب، اشاعه و ترويج فرهنگ ايثار و جهاد و شهادت ، ترويج ارزش ها از طريق سينما و تلويزيون به جاي ترويج ابتذال فرهنگي قبل از انقلاب، ساخت آثار فاخر سينمايي با قدرت رقابت جهاني، گسترش فرهنگ کتاب و کتابخواني در کشور، تقويت روحيه و فرهنگ خودباوري، فراهم آمدن زمينه براي تعالي فرهنگ ديني و اشاعه آن به تمام جهان از طريق محوريت ظرفيت عظیمي به نام حوزه علميه قم و صدها مدرسه، پژوهشگاه و موسسه علمي فرهنگي ديگر در نقاط مختلف کشور، جلوگيري از تاراج آثار تمدني کشور توسط بيگانگان و حتي بازگرداندن آثار تاريخي به يغما رفته و موضوعاتی از این قبیل را می توان از دستاوردهای نظام اسلامی دانست.

البته نباید از نظر دور داشت که رکن اصلی این فعالیت های فرهنگی، جوانه زدن روحیه خودباوری و استقلال فرهنگی و مبارزه با فرهنگ وارداتی غربی است و این موضوع امروز به عنوان گفتمان فرهنگی انقلاب اسلامی در حال صدور به دیگر کشورها است.

حجت الاسلام پژمانفر در این باره اظهار می کند: « اگر با دقت بررسی شود، می بینیم فرهنگ اسلامی و گفتمان فرهنگی انقلاب توانسته در جان و دل مخاطبان اثر بگذارد و اسلام و فرهنگ انقلاب اسلامی به عنوان یک نقطه امید برای تمامی مظلومان و محرومان دنیا و تمام افرادی که از لحاظ فکری به بن بست رسیدند است و راهی برای برون رفت از مشکلات فکری و فرهنگی برای خود نمی بینند، مطرح باشد»

وی می افزاید: « باید تلاش کنیم که این مسأله که اسلام و فرهنگ اسلامی می تواند پاسخگوی همه نیازهای بشر است چه از نظر فکری، اندیشه ای و فرهنگی و چه در مسائل اجتماعی و اقتصادی باشد، بیشتر گسترش یافته و بتوانیم با گسترش زمینه های توسعه و صدور فرهنگ انقلاب، این مسائل را پیش روی آنها قرار دهیم»

حجت الاسلام والمسلمین نبوی نیز بیداری اسلامی را حاصل گفتمان فرهنگی انقلاب اسلامی دانسته و معتقد است:« حرکت عظیمی که ایران آن را بنانهاد بیشتر نقاط جهان را فرا گرفته است و این‌گونه حرکت‌ها نشانگر الگو‌گیری سایر ملت‌ها از انقلاب اسلامی ایران است»

وی می گوید: « اقدام مدبرانه امام راحل سبب اذعان آمریکایی‌ها شد تا جایی که گفتند «چین و هند و این‌گونه کشورها جرأت ایستادگی در مقابل ما را نداشتند و این مهم را از ملت ایران آموختند و با وجود این‌که دشمنان در قالب رسانه‌های داخلی و خارجی سعی در از بین بردن ارزش‌های انقلاب داشتند، اما این انقلاب بر فرهنگ خودباوری تأثیر بسزایی داشت.»

در پایان باید گفت همانگونه که حجت الاسلام والمسلیمن نبوی نیز تأکید می کند که: « با وجود این‌که کشور در زمینه فرهنگی بسیار پیشرفت کرده است، اما هنوز تا رسیدن به قله فرهنگی فاصله زیادی وجود دارد و باید در این راستا تلاش کرد تا با عنایات ویژه خداوند زمینه جهان شمولی این حکومت دینی نیز فراهم شود» باید توجه داشت که تا رسیدن به وضع مطلوب و آرمانی در حوزه فرهنگی راه زیادی باقی مانده است و باید با تلاشی جهادگونه در حوزه فرهنگ، تلاش کرد تا تمدنی مبتنی بر فرهنگ ناب و اصیل اسلامی پایه ریزی کرد./872/ز۵۰۳/ق